Mora Katliamı Nedir? Tarihin Karanlık Sayfalarına Bilimsel Bir Bakış
Geçmiş, yalnızca olmuş bitmiş olayların arşivi değildir; aynı zamanda insanlığın bugününü ve geleceğini anlamamıza yardım eden bir laboratuvardır. Bu yazıda, tarih kitaplarında çoğu zaman tartışmalı bir yer tutan Mora Katliamını, bilimsel merakla ve herkesin anlayabileceği bir dille ele alıyoruz. Peki, bu trajik olay neydi? Neden gerçekleşti? Ve bugün bize ne anlatıyor olabilir?
Bağımsızlık Arayışının Kanlı Başlangıcı
1821 yılı… Avrupa’da milliyetçilik rüzgârlarının estiği, Osmanlı İmparatorluğu’nun ise iç ve dış baskılarla sarsıldığı bir dönemdi. Mora Yarımadası’nda yaşayan Rumlar, Yunanistan’ın bağımsızlığı için Osmanlı’ya karşı ayaklandılar. Bu isyan, Yunan Bağımsızlık Savaşı’nın fitilini ateşledi. Ancak özgürlük mücadelesi olarak başlayan süreç, kısa sürede büyük bir insani felakete dönüştü.
Mora Katliamı olarak adlandırılan olay, 1821 baharında Mora’da yaşayan Müslüman Türk ve Arnavut nüfusun isyancı güçler tarafından topluca katledilmesiyle tarihe geçti. Araştırmacıların büyük bir kısmı, olayların temelinde etnik nefret, dini ayrışmalar ve bağımsızlık arzusu gibi karmaşık sosyo-politik dinamiklerin yattığını kabul eder.
Katliamın Boyutları: Sayılar Ne Anlatıyor?
Tarihçiler arasında rakamlar konusunda farklı görüşler olsa da, çoğu kaynak 25.000 ila 40.000 arasında Müslüman’ın öldürüldüğünü bildirir. Özellikle Tripoliçe (Tripolitsa) şehri, katliamın en kanlı sahnelerinden biri oldu. Şehirdeki Müslüman nüfus, teslim olmalarına rağmen birkaç gün süren saldırılar sonucu neredeyse tamamen yok edildi.
Modern tarih araştırmaları, olayın sadece savaşın yan ürünü değil, sistematik bir temizlik girişimi olduğunu öne sürer. Etnik kimliğin bir “savaş aracı” hâline gelmesi, Mora Katliamı’nı diğer isyanlardan ayıran önemli bir noktadır.
Tarihin Aynasında İnsan Doğası
Mora Katliamı’nı anlamak, yalnızca Osmanlı-Yunan ilişkilerini çözmekten ibaret değildir. Bu olay, insan doğasının çatışma anında nasıl değişebileceğini gösteren çarpıcı bir örnektir. Sosyal psikoloji ve tarih bilimi açısından bakıldığında, kolektif şiddetin nasıl hızla yayılabildiği, “öteki” algısının nasıl bir toplumu vahşete sürükleyebildiği açıkça görülür.
Harvard ve Oxford gibi üniversitelerde yapılan modern çalışmalar, etnik temelli şiddetin genellikle sadece siyasi çıkarlarla değil, kolektif travmalar, tarihsel korkular ve toplumsal hafıza ile beslendiğini ortaya koyuyor. Mora Katliamı da bu dinamiklerin bir ürünüydü: Yüzyıllardır süren imparatorluk hâkimiyetine karşı biriken öfke, masum sivilleri bile hedef alan bir şiddet dalgasına dönüştü.
Bugünden Bakınca: Geçmişle Yüzleşmenin Önemi
Bugün Mora Katliamı’nı konuşmak, sadece geçmişi hatırlamak değildir; aynı zamanda bugünün toplumsal sorunlarına ayna tutmaktır. Etnik nefretin, dini ayrışmanın ve “biz-onlar” ayrımının nelere yol açabileceğini anlamak, benzer trajedilerin tekrarını önlemenin en etkili yoludur.
Bu noktada şu sorular üzerinde düşünmeye değer: Toplumlar geçmişte işlenen suçlarla nasıl yüzleşmeli? Kolektif hafıza, barışın inşasında nasıl bir rol oynayabilir? Ve en önemlisi, tarihten ders almak gerçekten mümkün mü?
Sonuç: Tarih Sadece Geçmiş Değildir
Mora Katliamı, insanlık tarihinin en karanlık sayfalarından biridir. Fakat bu karanlık, bize sadece acı hatıralar değil, aynı zamanda güçlü dersler de bırakır. Tarihi yalnızca zaferlerin ve kahramanlıkların hikâyesi olarak değil, insanlığın hatalarından öğrenme alanı olarak görmek, gelecekte daha barışçıl bir dünya kurmamıza yardımcı olabilir.
Belki de en önemli soru şudur: Eğer tarih, geçmişin aynasıysa, biz bu aynada ne görmek istiyoruz?